AJAX - Tương lai của ứng dụng Web (nguồn internet)

Bạn đang sử dụng Gmail? hay Google Map? Bạn yêu thích tính năng của Google Suggest? hay ứng dụng web Ta-da List, Backpack, BaseCamp của 37Signals? hay các tính năng tiện dụng của Flickr?

Trên đây là một số các ứng dụng/dịch vụ web nổi lên trong thời gian gần đây như là những ứng dụng không chỉ giàu tính năng mà còn có tính chất "cách mạng" trong lịch sử phát triển của các ứng dụng web. Điểm chung của các dịch vụ web này là gì? Câu trả lời là những tính năng và cách thức nó tương tác với người dùng: rất tiện lợi và nhanh chóng đến nỗi bạn gần như tưởng mình đang sử dụng một phần mềm chứ không phải đang xem trang web.

Công nghệ đứng đằng sau các dịch vụ này là AJAX, viết tắt của Ansynchronous JAvascript and XML ("ansynchronous" có nghĩa là "không đồng bộ" - lý do vì sao được giải thích trong bài), hay Advanced JAvascripting and XML. Cái tên Ajax được nhắc đến lần đầu tiên bởi Adaptive Path và nhanh chóng được chấp nhận rộng rãi trong cộng đồng những người phát triển ứng dụng web và giờ đây có lẽ là cái tên được nhắc đến nhiều nhất và được xem là một công nghệ hứa hẹn sẽ mở ra thời kỳ mới của các ứng dụng web (mặt khác, cũng có rất nhiều ý kiến trái ngược nhau về tên gọi này).

Vậy Ajax là gì? Vì sao nó làm được những điều mà các công nghệ trước đây không thực hiện được? Cơ chế hoạt động của nó? Nó có phức tạp không? Làm thế nào để ứng dụng nó cho các sản phẩm của bạn? Ajax có điểm yếu nào không? và khi nào nên sử dụng Ajax? Trong bài viết này, tớ sẽ tổng hợp những gì tớ tìm hiểu được về công nghệ này gồm cả những điểm mạnh và điểm yếu của nó, đồng thời tớ đã tạo ra một ứng dụng minh họa cho việc áp dụng công nghệ Ajax với đầy đủ mã nguồn và giải thích chi tiết từng bước để áp dụng công nghệ này.


TỪ NHỮNG GIỚI HẠN CỦA CÁC ỨNG DỤNG WEB HIỆN TẠI…
Trước khi tìm hiểu tại sao Ajax lại được xem là "cứu tinh" của các ứng dụng web, hãy thử phân tích những giới hạn của các ứng dụng web hiện tại khiến nó chưa thể thay thế cho các phần mềm máy khách truyền thống.

Chỉ cách đây vài năm, khi mà các dịch vụ web bùng nổ, người ta đã mơ tưởng đến một lúc nào đó tất cả các ứng dụng mà bạn sử dụng sẽ là các ứng dụng web thay vì các phần mềm chạy độc lập trên các máy tính đơn lẻ. Quả thật, với sự phát triển chóng mặt của mạng Internet cùng với những ưu điểm của các ứng dụng web (truy cập tại mọi nơi, không cần nâng cấp,…), tương lai của các phần mềm chắc chắn sẽ gắn chặt với các ứng dụng web, nếu không muốn nói là có thể sẽ bị thay thế. Tuy nhiên, cho đến giờ, giấc mơ đó vẫn chưa thành sự thật và người ta bắt đầu nghĩ rằng, có lẽ nó sẽ không bao giờ trở thành sự thật. Tại sao vậy?

Một trong những giới hạn quan trọng của các ứng dụng web hiện tại là cách thức nó tương tác với người dùng. Khác với các phần mềm chạy độc lập ở máy khách có những khả năng dường như vô tận trong cách thức tương tác với người dùng, các ứng dụng web bị giới hạn bởi chính nguyên lý hoạt động của nó: tất cả các giao dịch phải thực hiện thông qua phương thức giao dịch HTTP (HyperText Transport Protocol - Giao thức truyền tải qua các siêu liên kết). Để hiểu tại sao tính chất này lại trở thành một rào cản của các ứng dụng web, hãy phân tích cách thức hoạt động của các dịch vụ web hiện tại xử lý một tác vụ đơn giản như xóa email trong Yahoo! Mail:

Bạn đang ở trong hòm thư "Inbox" của Yahoo! Mail. Bạn chọn một số email và nhấn nút Delete để xóa chúng (chuyển vào thùng rác). Yahoo! Mail trước hết sẽ lấy danh sách các email bạn chọn (quá trình này chạy trên máy của bạn), sau đó gởi danh sách này cùng với mã lệnh qua một siêu liên kết đến máy chủ của Yahoo (nếu bạn muốn biết đó là địa chỉ nào, nó được xác định qua tham số "action" của thẻ ) yêu cầu máy chủ thực hiện tác vụ xóa đối với các email đó và gửi lại trang web Yahoo! mail với nội dung mới. Trong khoảng thời gian yêu cầu được gửi đi đến lúc bạn nhận được trang web mới, những gì bạn phải làm là … ngồi đợi nhìn màn hình trình duyệt trắng bốc (nếu bạn sử dụng ADSL thì thời gian này cũng không đến nỗi - khoảng từ 2 đến 3 giây, còn nếu bạn dùng dial-up thì…). Và bạn cũng sẽ phải trải qua một quá trình tương tự đối với các tác vụ khác, thậm chí nếu bạn chỉ muốn chuyển từ thư mục "Inbox" (hòm thư đến) sang "Sent" (hòm thư đi).

Bạn sẽ không bao giờ phải trải qua việc chờ đợi trên khi sử dụng các phần mềm chạy trên máy tính đơn lẻ: bạn không bao giờ thấy phần mềm một khi đã được mở ra lại phải "biến mất" vài trong vài giây để cập nhật dù chỉ là một tác vụ đơn giản nhất, và ngay cả khi phần mềm cần thời gian xử lý một tác vụ nào đó thì bạn vẫn thấy nó ở đó, và nó báo cho bạn là nó đang xử lý tác vụ của bạn. Nếu xét về khía cạnh khả năng ứng dụng trong các tác vụ hàng ngày thì hạn chế trên của các ứng dụng web là không thể chấp nhận được.

Tất nhiên, bên cạnh rào cản về cách thức tương tác, các ứng dụng web còn vấp phải nhiều giới hạn khác (ví dụ như bản thân việc phải hoạt động dựa trên các trình duyệt đã là một rào cản quan trọng) nhưng một khi chưa giải quyết được vấn đề trên thì các ứng dụng web sẽ không bao giờ có thể thay thể cho các phần mềm độc lập.

… ĐẾN HIỆN TƯỢNG GMAIL
Nếu bạn đã từng sử dụng Gmail, bạn sẽ nhận thấy Gmail đem lại cho bạn cái cảm giác đang sử dụng một phần mềm hơn là một dịch vụ web: sử dụng bàn phím (không phải chuột) để chọn một hoặc nhiều email, nhấn nút "Archive" và ngay lập tức các email được bỏ vào hộp lưu trữ. Bạn gần như không phải đợi - trang Gmail vẫn ở đó. Và nếu có email mới, bạn sẽ được thông báo ngay mà không cần phải tải lại trang web.

Gmail ra đời và nhanh chóng trở thành một hiện tượng - không chỉ ở chỗ nó là dịch vụ webmail đầu tiên cho miễn phí 1GB dung lượng mà còn ở chỗ cách nó thay đổi quan niệm truyền thống về cách thức thực hiện tương tác với người dùng của các ứng dụng web.